اختلال شخصیت نوعی اختلال روانی است که در آن فرد الگوی ناسالم در تفکر، عملکرد و رفتار دارد. فردی که با این اختلال مواجه است ، با مشکلات و محدودیت های قابل توجهی در روابط، فعالیت های اجتماعی و حتی اختلالاتی در کار و تحصیل رو به رو خواهد شد. اما نشانه های آن چیست؟ چگونه می توان آن را برطرف نمود؟ در ادامه مطلب سایت دکتر آمنه ذاکری نشانه های این اختلال و راه های درمانی موثری برای آن بیان خواهد شد.
دلایل بروز اختلال شخصیت
اختلالات شخصیت به دلایل مختلفی بروز می‌کنند که به عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی مرتبط‌اند. عوامل ژنتیکی می‌توانند در بروز این اختلالات نقش داشته باشند، به این معنی که احتمال ابتلا در افرادی با سابقه خانوادگی بیشتر است. همچنین، تجربیات محیطی مانند سوءاستفاده، بی‌توجهی یا آسیب‌های روانی در کودکی می‌تواند زمینه‌ساز اختلالات شخصیت شود.
عوامل روانی نظیر ناتوانی در مدیریت احساسات و مشکلات ارتباطی نیز به این اختلالات دامن می‌زنند. به طور کلی، ترکیبی از این عوامل موجب شکل‌گیری الگوهای رفتاری پایدار و ناسازگار می‌شود که ویژگی اصلی اختلالات شخصیت هستند.
در بسیاری از مواقع ممکن است فردی که دچار اختلال شخصیت است متوجه آن نباشد و حتی اطرافیان متوجه نشده باشند و رفتار فرد، طبیعی به نظربرسد. و رفتار وی را به علت شرایط و چالش های پیش آمده قلمداد کنند.
انواع اختلال شخصیت
انواع اختلال شخصیت بر اساس خصوصیات و علائمی که بروز می کند، متفاوت است و در سه گروه مختلف قرار می گیرد.
گروه اول اختلال شخصیت
گروه اول دارای تفکرات عجیب بوده و شامل اختلال شخصیت اسکیزوئید، پارانوئید و اسکیزوتایپال است.
علائم اختلال شخصیت پارانوئید
- بی اعتمادی و بدگمانی به دیگران
- احساس اینکه دیگران در تلاشند به شما آسیب برسانند.
- واکنش های شدید عصبانی
- و…
علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید
- ترجیح به تنهایی
- عدم توانایی درلذت بردن
- ظاهری سرد و بی تفاوت
- عدم تمایل به رابطه جنسی
علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
- تفکر،اعتقادات عجیب و غریب
- تجربیات ادراکی عجیب مانند : شنیدن صدا یا زمزمه
- اضطراب اجتماعی
- و…
اختلالات شخصیت گروه دوم
ای گروه از اختلالت رفتاری غیر قابل پیش بینی و یا بیش از حد عاطفی دارند. از جمله اختلال شخصیت ضداجتماعی، مرزی، خودشیفتگی، هیستریونیک جزو این گروه هستند.
علائم اختلال شخصیت ضداجتماعی
- بی اعتنایی به نیاز ها و احساسات دیگران
- بی احترامی به حقوق دیگران
- رفتار تحریک آمیز
- عدم پشیمانی برای رفتار نامناسب
- دروغ گویی مداوم، دزدی و…
- رفتار های غیر مسئولانه
علائم اختلال شخصیت مرزی
- رفتار تحریک آمیز و پرخطر مانند روابط جنسی ناامن یا قمار
- رفتارهای خودکشی
- ترس از تنهایی
- روابط ناپایدار
- و…
اختلال شخصیت هیستریونیک
- این افراد پیوسته به دنبال جلب توجه هستند.
- به راحتی تحت تاثیر دیگران قرار می گیرند.
- نگرانی بیش از حد نسبت به ظاهر خود
- تغیر احساس به سرعت
- و…
اختلال شخصیت خود شیفتگی
- فرد احساس می کند از دیگران مهم تر و ویژه تر است.
- عدم شناخت از نیاز ها و احساسات دیگران
- انتظار ستایش و تحسین از دیگران
- اغراق در دستاورد ها یا استعداد ها
- حسادت نسبت به دیگران و گمان به آنکه دیگران به وی حسادت دارند.
اختلال شخصیت گروه سوم
این گروه از اختلال با تفکر و رفتارهای اضطراب آمیز و ترسناک مشخص می شود.انواع آن شامل: اختلال شخصیت وابسته، وسواس، اجتنابی هستند..
علائم اختلال شخصیت اجتنابی
- نسبت به انتقاد حساس هستند.
- احاسس ناکافی بودن و غیر جذاب بودن
- از لحاظ اجتماعی ترسو، منزوی هستند.
- کمرویی شدید در روابط اجتماعی و روابط شخصی
- ترس از عدم پذیرش دیگرا و احساس خجالت
علائم اختلال شخصیت وابسته
- وابستگی بیش از حد به دیگران
- رفتار مطیع نسبت به دیگران
- عدم اعتماد به نفس
- مشکل در شروع یک پروژه و یا کار
- عدم مشاجره با دیگران و ترس از عدم پذیرش
- و…
علائم اختلال شخصیت وسواسی
- کمال گرایی شدید
- تمایل به کنترل افراد
- غفلت از دوستان و فعالیت های لذت بخش به دلیل تعه زیاد به کار
- عدم توانایی در دور ریختن اشیاء اضافی و ناکارآمد
- سرسخت
- و..
چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟
اختلال شخصیت می تواند باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی در زندگی گردد و اگر از آن غفلت شود بیماری گسترش یافته وشدت می گیرد. بنابراین در صورت مشاهده هر گونه از علائم سریعا به بهترین روانشناس و یا مشاور خوب مراجعه کنید، تا درمان سریع تر به صورت کامل انجام شود.
روش های درمان اختلال شخصیت
درمان اختلالات شخصیتی معمولاً نیازمند یک رویکرد ترکیبی و طولانی‌مدت است و شامل روش‌های مختلفی می‌شود:
روان درمانی
روان درمانی، به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمان دیالکتیکی (DBT)، رایج‌ترین روش برای کمک به افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی است. این روش‌ها به افراد کمک می‌کنند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسازگار را شناسایی کرده و تغییر دهند.
دارودرمانی
اگرچه دارو مستقیماً اختلالات شخصیتی را درمان نمی‌کند، می‌تواند به کنترل علائمی مانند اضطراب، افسردگی یا پرخاشگری کمک کند. داروهایی مانند ضدافسردگی‌ها، تثبیت‌کننده‌های خلق و ضداضطراب‌ها گاهی برای این منظور تجویز می‌شوند.
آموزش مهارت‌های زندگی
این روش به افراد کمک می‌کند مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله و مدیریت احساسات را بهبود بخشند تا در مواجهه با چالش‌های روزمره بهتر عمل کنند.
خانواده درمانی
حضور خانواده و حمایت آن‌ها نقش مؤثری در درمان دارد. آگاهی دادن به خانواده درباره اختلال و چگونگی برخورد صحیح با بیمار می‌تواند روند درمان را تسهیل کند.
ترکیب این روش‌ها، به همراه استمرار در جلسات درمانی و حمایت محیطی، می‌تواند در بهبود علائم و ارتقاء کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی مؤثر باشد.
نحوه تشخیص اختلال شخصیت به چه صورت است؟
تشخیص اختلالات شخصیت فرآیندی پیچیده است و نیاز به ارزیابی دقیق توسط متخصص روان‌شناسی یا روانپزشک دارد. این تشخیص معمولاً شامل مراحل زیر است:
مصاحبه بالینی
روانشناس یا روانپزشک از طریق مصاحبه‌ای جامع با فرد، سوابق، خانواده و الگوهای رفتاری و احساسی او را بررسی می‌کند. این مصاحبه به شناسایی ویژگی‌های برجسته و رفتارهای ناسازگار کمک می‌کند.
آزمون‌های روان‌شناختی
ابزارها و آزمون‌های خاصی، مانند پرسشنامه‌های استاندارد شده، برای ارزیابی دقیق شخصیت و ویژگی‌های مرتبط با اختلالات شخصیت استفاده می‌شود.
مشاهده علائم
برای تشخیص این اختلال، علائم باید پایدار و در طول زمان ادامه‌دار باشند. روانپزشک یا روانشناس رفتارها، نگرش‌ها و نحوه برخورد فرد با دیگران را بررسی می‌کند.
بررسی اختلالات همزمان
برخی اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب یا سوءمصرف مواد ممکن است همزمان با اختلالات شخصیت وجود داشته باشند؛ بنابراین تشخیص صحیح نیازمند بررسی تمام اختلالات همزمان است.
تشخیص دقیق نیازمند مشاهده طولانی‌مدت و توجه به تأثیرات رفتار بر زندگی شخصی و روابط فرد است.
سوالات متداول
این نوع اختلال معمولا در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود و همینطور انواع مختلفی دارد.
برخی از افراد آگاهی دارند، اما بسیاری از بیماران ممکن است مشکل را نشناسند یا آن را انکار کنند. درمان و گفتگو با یک متخصص می‌تواند به افزایش آگاهی کمک کند.
بله، اگرچه درمان اختلالات شخصیت نیاز به زمان و صبر دارد، اما با روش‌هایی مانند روان‌درمانی، دارودرمانی و آموزش مهارت‌های زندگی می‌توان علائم را کنترل و به بهبود کیفیت زندگی کمک کرد.
در نهایت…
اختلال شخصیت مجموعه‌ای از الگوهای پایدار فکری، احساسی و رفتاری است که بر زندگی فرد و روابط او تأثیر منفی می‌گذارد. این اختلالات معمولاً در اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و تجربیات محیطی ایجاد می‌شوند. اگرچه درمان اختلالات شخصیت به زمان و حمایت مستمر نیاز دارد، اما با استفاده از روش‌هایی مانند روان‌درمانی و دارودرمانی می‌توان علائم را کنترل و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید و آن‌ها را به داشتن روابط سالم‌تر و زندگی رضایت‌بخش‌تر هدایت کرد.